Sukob između fetišizma i naučnog racionalizma i rasno pitanje u ranim pripovetkama H. Dž. Velsa: „Priča iz kamenog doba“, „Džimi Goglz - bog“, „Leteći čovek“

Abstract

U ovom radu se analiziraju tri rane priče H. Dž. Velsa: „Priča iz kamenog doba“, „Džimi Goglz – bog“ i „Leteći čovek“. Osnovni argument rada glasi da se, kao prvo, u sva tri dela jasno uočava sukob između dva različita svetonazora – fetišizma, koji je karakterističan, u sinhronijskom smislu, za plemenski organizovane neevropljane i, u dijahronijskom smislu, za praistorijske pretke svih današnjih naroda, i naučnog racionalizma, koji je karakterističan samo za savremene Evropljane – a, kao drugo, da se u pričama „Džimi Goglz – bog“ i „Leteći čovek“ implicitno primećuje i Velsovo specifično gledište na rasno pitanje. Dolazi se do zaključka da u vezi sa prvim pitanjem, pisac kao trijumfalan prikazuje evropski, naučno-racionalistički svetonazor, dok u vezi sa potonjim pitanjem, autor nastupa kao naročito tolerantan i human prema tamnoputim, neevropskim rasama. S obzirom na to da je u devetnaestom veku preovlađujući sociološko-antropološki koncept bio buržoaski, izrazito rasistički, unilinearni sociokulturni evolucionizam, Vels se u pomenutim pripovetkama pokazuje kao selektivan, kritički duh, koji iz unilinearnog evolucionizma preuzima samo blagonaklonost prema globalnoj tehnologizaciji i prosvećivanju neevropskih naroda, ali ne i afirmaciju rasistički zasnovane hijerarhizacije svetske utopije. Pri tumačenju dela, ne služimo se samo tekstovima analiziranih pripovedaka, nego i intertekstualnim vezama dotičnih priča sa Velsovim kasnijim utopijsko-reformatorskim delom.